Interview NAPA-bestuurslid: Rachel van Bommel

Voor, door en met vrouwen

De Nederlandse Audiovisuele Producenten Alliantie (NAPA) bestaat vijf jaar. Ter ere van het jubileum vertellen de bestuursleden in een interviewreeks over hun werk, dromen, zorgen en overtuigingen. Rachel van Bommel van Millstreet Films gelooft heilig in testscreenings, vindt dat er desnoods met een quotum iets moet worden gedaan aan de gendergap en maakt zich zorgen over het teruggelopen bioscoopbezoek.

Tekst: Edo Dijksterhuis; beeld: Maarten Delobel

Zoals tachtig procent van alle aankoopbeslissingen in huishoudens worden genomen door vrouwen, is het ook in de bioscoop vaak de vrouw die bepaalt voor welke film een kaartje wordt gekocht. Hoewel dit al heel lang zo is en iedereen – inclusief regisseurs, producenten en distributeurs – dit eigenlijk ook weet, werden er lange tijd verdomd weinig films gemaakt door, met en voor vrouwen. “En dat is op z’n zachtst gezegd raar,” vindt Rachel van Bommel.

Het is een van de redenen waarom zij in 2010 Millstreet Films oprichtte, dat volgens de website ‘hoogwaardige films en dramaseries ontwikkelt en produceert vanuit een hedendaags vrouwelijk perspectief voor een breed publiek, met een sterke vrouwelijke hoofdrol of vrouwelijke filmmakers’. De filmografie geeft overtuigend invulling aan deze missie. Die loopt van de geëmancipeerde romcom SOOF tot de lhbtiq-dramaserie Anne+ en de high-end serie Máxima.

Uitdaging
Van Bommels professionele loopbaan begon in een omgeving die niet bepaald bekend staat om z’n vrouwvriendelijkheid. Na een studie bedrijfskunde werkte ze op de marketingafdeling van weekblad Elsevier. “Daar liepen veel mannen rond”, herinnert zij zich. “Als er iets gekopieerd moest worden, keken die al snel om naar iemand die vrouw en blond was. En: of je meteen ook even koffie zou kunnen halen.”

Een tijdschriftredactie die al decennia dezelfde koers vaart vond ze niet alleen reactionair, maar ook gewoon niet uitdagend genoeg. “Dus maakte ik de overstap naar de filmwereld: iedere week een nieuwe film, met iedere keer een andere doelgroep,” vertelt Van Bommel. “Ik werkte eerst voor distributeur RCV en later voor A-Film. Vervolgens was ik twaalf jaar lang directeur van Independent Films en verantwoordelijk voor de aankoop van films, nationaal en internationaal. Ik merkte dat ik werken met lokale films veel leuker vond. Daar is meer uit te halen omdat je in een vroeg stadium met de producent samenwerkt om na te denken over de vraag: voor wie is deze film bedoeld?”

Het was een goede tijd voor Nederlandse films en Van Bommel kon haar marketingskills uitleven op succesnummers als De Tweeling, TBS en Van God Los. De kans voor een volgende stap deed zich voor toen de Belgische film Loft het schopte tot grootste succes in Vlaanderen in een halve eeuw tijd. “In Nederland zou deze film misschien een paar duizend bezoekers trekken, niemand keek toen ‘over de grens’,” vertelt Van Bommel. “Ik heb toen de producent benaderd met het voorstel om de Vlaamse film niet hier uit te brengen maar een Nederlandse remake te maken.”

  

Inhaalslag
Loft gaat over vijf vrienden die een geheim appartement delen voor hun buitenechtelijke avonturen. Niet bepaald een verhaal dat je verwacht van een producent die zich laat voorstaan op ‘vrouwelijk perspectief’. Maar dat weerspreekt Van Bommel: “Als regisseur voor de Nederlandse Loft vroeg ik Antoinette Beumer, en Saskia Noort schreef de Nederlandse adaptatie van het scenario. Ik heb veel met Antoinette gesproken over de invulling van de personages, vooral de vrouwelijke. Die waren in de oorspronkelijke versie bijna onzichtbaar; wij hebben geprobeerd ze iets meer vorm te geven. En twaalf jaar later hebben we ook inhoudelijk het perspectief van vrouwen genomen door Faithfully Yours te produceren, een film over vrouwen die vreemdgaan.”

Momenteel werkt Van Bommel aan een serie over de Olympische Spelen van 1928, de eerste waarbij vrouwen mochten deelnemen aan de atletiekwedstrijden. Dat ging niet zonder slag of stoot. Na afloop werden vrouwen tot 1960 uitgesloten van hardloopnummers van meer dan 200 meter. Dit naar aanleiding van valse beweringen dat meerdere atletes volledig uitgeput waren geraakt na de 800 meter sprint. Sportbestuurders meenden dat dit tot onomkeerbare schade voor het ‘fragiele’ vrouwenlichaam zou kunnen leiden, zoals onvruchtbaarheid. Het is de bedoeling dat de nieuwe serie klaar is in 2028, het jaar van de Olympische Spelen in Los Angeles, als er voor het eerst meer vrouwen dan mannen deelnemen.

Ook op scenariovlak hebben vrouwen een inhaalslag gemaakt, vindt Van Bommel, “zeker de afgelopen tien, vijftien jaar. Toen ik opgroeide was Lara Croft het toonbeeld van de sterke filmvrouw, eigenlijk een bijzonder masculien type. Dat is veel genuanceerder geworden. Vrouwen kunnen nu ook emoties, angsten en onzekerheden tonen. Personages zijn gelaagder geworden, ze hebben meer om over te praten en krijgen dus ook meer dialoog. Ze zijn veel meer geworden dan lijdend voorwerp of decor, in ieder geval in onze scenario’s, maar er is wereldwijd nog wat te winnen.”

Testscreenings
Niet alleen vóór maar ook achter de camera moet de genderbalans in orde zijn, vindt Van Bommel. “Het is goed dat er al meer vrouwelijke regisseurs zijn, maar wij bekijken de mix per project. Naast een mannelijke regisseur zetten we bijvoorbeeld een vrouwelijke DOP. Dat maakt uit voor het testosterongehalte op de set. Het levert je een fijnere werksfeer op. Daarnaast: ik heb zelf twee dochters en ik vind het belangrijk dat er vrouwelijke rolmodellen zijn. Als je het kunt zien, kun je het ook zijn.”

Ondanks alle vooruitgang is er nog veel te winnen op emancipatiegebied, zeker op het gebied van gelijke beloning. “Grote producties waar veel geld in omgaat, worden nog steeds gedomineerd door mannen”, weet Van Bommel. “Ik ben dan ook niet tegen een genderquotum zoals het Noorse Film Instituut heeft ingesteld. Soms moet je een beetje doorduwen om iets te bereiken. Een quotum kan een breekijzer zijn. Vrouwen moeten soms gewoon de gelegenheid krijgen zich te bewijzen. Saskia Diesing, die arthouse films als Nena heeft gemaakt, was geen voor de hand liggende keuze als regisseur voor onze serie Máxima. Ook Videoland moest overtuigd worden. Maar ik geloof in kruisbestuiving. Het doorbreken van hokjes levert soms geweldige synergie op.”

Dat was bij Máxima zeker het geval. De serie is het grootste internationale succes van Millstreet Films tot nu toe. De rechten zijn verkocht aan 73 landen, zelfs de Japanse publieke omroep hapte toe. “Het is een sprookje maar ook politiek – het gaat over de houdbaarheid van het koningshuis, maar het is ook een universeel liefdesverhaal en dat spreekt veel mensen aan”, stelt Van Bommel. “Maar we zijn zeker niet over één nacht ijs gegaan. We hebben alle afleveringen laten zien aan een testpubliek, zoals we dat met al onze producties doen, ook vroeger al. Je kunt natuurlijk zelf de kwaliteit van een film beoordelen maar dat is echt anders dan wanneer je met driehonderd andere kijkers in een zaal zit. Dan voel je: deze grap werkt niet. Of juist te goed, waardoor je het vervolg van de dialoog mist. Na iedere aflevering gingen we in gesprek met de kijkers en konden zij via een enquête en interviews laten weten wat ze vonden van het tempo, de acteurs, de muziek, welke aflevering ze het beste vonden en wat ze minder goed vonden. Het publiek liep van 18 tot 80 jaar en we merkten dat vooral de jongere meiden bij het eerste, voornamelijk historische seizoen behoefte had aan iets meer context. Dat hebben we opgelost door bijvoorbeeld extra archiefbeeld toe te voegen.”

Bioscoopbezoek
Gedegen kennis van de doelgroep betaalt zich uit. In het Millstreet-kantoor aan de Amsterdamse Keizersgracht is een complete wand gereserveerd voor certificaten die horen bij Gouden en Platina Films. Bij zoveel edelmetaal voor commercieel succes valt de score bij de Gouden Kalveren weer tegen: Van Bommels productiebedrijf won tot nu toe slechts één nationale filmprijs, voor production design in Baantjer het Begin. “Lies Visschendijk had natuurlijk allang een Gouden Kalf moeten krijgen voor haar acteerwerk in SOOF – drie miljoen mensen gingen die films bekijken”, vindt de producent. “Er lijkt nu iets te schuiven in de waardering, zoals bleek uit de oeuvreprijs die Will Koopman, regisseur van de Gooische Vrouwen-films, in 2022 kreeg. Maar er is in Nederland nog steeds wel sprake van een scheiding tussen arthouse en mainstream films. Terwijl het even moeilijk is een goede mainstream film te maken.”

Echt grote bezoekersaantallen trekken is met Nederlandse films nu wel steeds moeilijker, vindt Van Bommel, die de coronapandemie aanwijst als waterscheiding. “Toen corona uitbrak waren er al 300 duizend kaartjes verkocht voor Alles op tafel en had de film zeker de potentie het dubbele te halen. Vanwege de lockdown ging dat niet door. Dat we de première van SOOF 3 drie keer moesten uitstellen heeft die film ook geen goed gedaan. En toen alles weer openging, was een groot deel van het publiek overgestapt naar de streamers. Bezoekersaantallen als de twee miljoen van Gooische Vrouwen gaan we hoogstwaarschijnlijk niet meer halen. Dat we vorig jaar met Schitterend – een goed gelukte film, naar mijn mening – nog geen 100 duizend bezoekers trokken, is een tegenvaller maar ook wel iets om serieus te nemen.”

“Ik maak me zorgen over het afgenomen bioscoopbezoek. Het is toch een heel andere ervaring, collectief naar een film kijken. Ondertussen neemt de vraag naar content toe, vooral door toedoen van de streamers. Dat biedt kansen, ook voor Nederlandse producenten, maar zorgt ook voor onrust in de markt. Er wordt getrokken aan makers en veel dat is opgestart wordt ook weer afgebroken of gaat niet door. Dat werkt demotiverend.”

Groei
Op de golven van de ontwikkelingen blijft Millstreet Films groeien. Van Bommel begon als éénpitter die één productie per jaar deed en daarnaast films distribueerde. Met die dubbelrol is ze in 2016 gestopt en sindsdien dijde het personeelsbestand uit tot vijftien personen. “Ik ben heel blij dat Saskia Diesing dit jaar bij ons in dienst is gekomen als creatief producent,” vertelt ze. “Maar ik wil zelf als producent óók actief betrokken blijven. Ik hou er niet van om alleen maar geld op te halen en producent op afstand te zijn. Dat betekent dat we ons productievolume een beetje binnen de perken moeten houden. Zes films in één jaar uitbrengen zoals we hebben gedaan in 2018 – dat was echt teveel.”

Maar: Van Bommel kan naar eigen zeggen ook moeilijk nee zeggen. De agenda voor komend jaar is dan ook al behoorlijk gevuld. Er komt een derde seizoen van Máxima, een spin-off serie over prinsessen Mabel en Margarita, en een serie die zich afspeelt in Barcelona. “En ik zou graag een speelfilm maken over femicide”, zegt de producent als haar gevraagd wordt naar haar wensenlijstje. “Film is en blijft een krachtig medium om maatschappelijk begrip over dit soort urgente onderwerpen te bevorderen.”